Asıladı, İbû Ali Hasan olan Nizamülmülk, Doğu tarihinin yazdığı en büyük devletadamlarından biridir. O, âdil bir “Vezir-i âzam” olmakla kalmamış, üniversitelerkurmak suretiyle bilimin yayılmasına çalışmıştır. Büyük sanatkâr ve bilginlerikorumuş, değerli eserler yazmış ve hükümdarlara en doğru yolu göstermiştir.Bütün bu büyük özelliklerinden dolayı ona “Memleketin nizamlarının kurucusu”anlamına gelen Nizamülmülk adı verildi.

 

Nizamülmülk 1017tarihinde Horasan’ın Tus şehrinde doğdu ve zamanının ünlü hocalarından dersalarak yetişti. Aklı, bilgisi ve büyük insanlık meziyetleri ile önce Belh HâkimiAli Bin Şadan’ın emrine girdi. Daha sonra yeni kurulmakta olan Selçuklu Devleti’ninhizmetine girerek Davut Bin Mikâil’in, Alp Aslan’ın , Melikşah’ın başvezirliğini ve danışmanlığını yaptı. Onun üstün yeteneklerinden dolayı herhükümdar kendisini daha sonraki hükümdara tavsiye ediyordu.

 

Nizamülmülk’ünSelçuk Devleti’nin kuruluş ve gelişmesinde, sağlam bir devlet olarak organizeedilişinde büyük rolü vardır. Ünlü Hasan Sabbah ile Ömer Hayyam’ı korudu.Bağdat ve İsfahan’da iki büyük ilim müessesesi kurdurdu. Adaletigerçekleştirmeğe çalıştı ve şiirler yazdı.

 

Nizamülmülk’ünyazdığı Siyasetname adlı değerli eser Batı dillerine de çevrildi. Bu esermemleketimizde de yayınlandı. Nizamülmülk bu eserinde, hükümdarlara ve devletadamlarına birçok örnekler vererek yol göstermekte ve devlet yönetiminin çeşitliyönlerini incelemektedir.

 

Onagöre; “Hiçbir hükümdar veya ferman sahibi kimse bu eseri okumaktan kendisini uzaktutamaz”. “Bir hükümdarın halkına vereceği en büyük ihsan adalettir. Halkadaletle yönetimden memnun olursa, o memleket yaşar ve her gün kudret ve güçkazanır. Memleket zulüm ile yaşayamaz. Hükümdar, zulüm görmüş olanlarınşikâyetlerini bizzat dinlemeli, zâlimden hakkı alıp zulüm görene vermelidir.”

 

Nizamülmülk,1096 yılında hançerlenerek öldürülmüştür.