Altın Ordu Devleti'ne 1312-1340 yılları arasında hükümdar olan Özbek Han'dandolayı, bu günkü Özbekistan'da yaşayan Türklere "Özbekler" adıverilmiştir. Bölgede İslamlığı yayan ve kuvvetlendiren Özbek Han olmuştur.Timur'un ölümünden (1405) sonra imparatorluk parçalanmaya başlamıştı. Özbekler,Aral Denizi'nin ve Seyhun Irmağı'nın kuzeyinde dağınık halde idiler. Özbekler1428'de Sibir şehrinde (bu günkü Tobolsk'un Hemen batısındaki Tura'da ) Ebül Hayr'ıHan ilan ettiler. Ebül Hayr, Batu'nun kardeşi Şiban (Şeyban) soyundan geliyordu. Onuniçin Özbeklere "Şibanîler, Şeybaniler veya Şibanoğulları" da denir.
Ebül Hayr,1403-1431'de Harezm'i, sonra Sırderya kıyısındaki Sığnak, Arkuk, Suzak, Akkurgan,Özkent kalelerini ele geçirdi. Sığnak'ı kendisine merkez yaptı. Isık Gölcivarındaki Özkent'e kadar bütün bölgeye hakim oldu.Ülke 1457'de Oyratlar veKalmukların saldırısına uğrayınca karışıklıklar çıktı. Bunun üzerine halkınbir kısmı (Kazaklar), Çağatay Hanı Esen Buğa'nın yanına çekildiler. Ve ülkenindoğu bölgesine yerleşerek buradaki Kırgızlarla karşılaştılar. Bunlara daha sonra(Kırgız-Kazaklar) denmiştir.
Ebül Hayr,1468'de Kırgız-Kazakları itaat altına almak için yaptığı bir savaşta yenildi veaynı yıl içinde öldü. Onun oğlu Muhammed Şibanî Han henüz on yedi yaşındaydı.Mücadeleye devam etti. Çevresinde çok az kuvvet bulunmasına rağmen Kazak BarundukHan'ı yendi, ama Kazak Canıbek Han'ın oğullarına yenildi. Bütün kuvvetlerinikaybettiği için Çağatay hükümdarı Mahmud Han'ın hizmetine girdi. Devrintanınmış alimlerinden olan Mevlana Muhammed Hıtayî'den ders aldı. İlim sahibi veiyi bir şair oldu. Günümüze ulaşan Türkçe ve Farsça şiirleri vardır.
1487'deÇağatay hükümdarı Mahmud Han Muhammed Şibanî'ye Türkistan şehrini ikta (dirlik)olarak verdi. Timuroğulları arasındaki anlaşmazlıklardan yararlanan MuhammedŞibanî, 1500'e doğru Maveraünnehir'i ele geçirdi ve hükümdarlığını ilanetti.Muhammed Şibanî hükümdarlığını ilan ettikten sonra arka arkaya seferleryaptı ve başarı kazandı. 1503'te Akşi'de yapılan bir savaşta Çağatay Hanı ileUygur bölgesi emirini yendi. Bunun sonucu olarak Taşkent ve Sayram bölgelerini elegeçirdi.
HüseyinBaykara'nın ölümünden sonra Harezm'i 1506 ve 1507'de Belh ve Herat şehirlerini dezaptetti. Maveraünnehir, Fergana, Horasan ve Batı Türkistan'ı aldı. Fakat 1510'daSafevilerle yaptığı savaşı kaybetti ve öldü.
MuhammedŞibanî öldüğü zaman başkent Semerkant idi. Buhara, Taşkent gibi büyükşehirlerde hanedan mensubu valiler vardı. Taht kavgası yüzünde ülke neredeyseparçalanacaktı Yarım asır süren kargaşalıkta ülke yine dağılmadan kalabildi.Nihayet 1560'ta II. Abdullah Han 38 yıl iktidarda kaldı ve Özbekistan'a parlak birdevir yaşattı. Şairdi... Türkçe, Farsça ve Arapça şiirler yazmıştır. Bilginleride himaye etmiştir.
II. AbdullahHan, Safevî Hükümdarı Şah Abbas'a yenilince Özbek Hanlığı büyük bir sarsıntıgeçirdi. Bu sırada Abdullah Han öldü (1598) ve Horasan Safevîlere geçti. Taşkent veçevresini Kırgızlar işgal ettiler. Diğer bölgelerde başka hanlıklar kuruldu veÖzbek Hanlığı'na, Şîbanilere akraba olan Canoğulları 'Cânîler) hâkim oldu.
16. yüzyıldanitibaren küçük hanlıklara bölünen Türk illeri, Rusların saldırılarına veişgallerine uğradı. 1860-1865 yıllarında Ruslar, Türkistan içlerine doğruilerlemeye başladılar. 1868'den sonra Özbek Hanlığı'nın yerini alan BuharaHanlığı yarı bağımsız bir şekilde devam etti. Nihayet 1924'de Rusya, bu bölgedekiTürk illerini küçük küçük sosyalist cumhuriyetlere ayırdı.
Özbek Edebiyatı 20.yüzyılın başına kadar Çağatay Edebiyatı olarak anılıyordu. Artık 'ÖzbekEdebiyatı' denilmektedir. Türk Edebiyatının zengin bölümlerinden birini oluşturur.Özbekler ülkeyi İslâmî eserlerle doldurmuşlardı.
