Nogaylar

KIRIM HANLIĞI(1438-1783)-GERİ DÖN
Nogaylar
   Kıpçak sahasında Nogaylar oturmakta idiler. Bunlar 1767'ye doğru, Baron de Tott geldiği zaman, hâlâ büyük kısmı itibariyle göçebe hayatını muhafaza etmekle beraber Bucak'ta, Akkerman dolaylarında şehir ve köylere yerleşmişlerdi ve steplerdeki göçebeler de bu zengin topraklarda mühim miktarda hububat ziraati ile meşgul olmakta ve mahsulü Kırım'a ve İstanbul'a sevketmekte idiler. XVIII. Asır boyunca İstanbul'da birçok defa kıtlık tehlikesi bu bölgeden yapılan hububat sevkiyatı ile önlenmiştir.

      Kırım hanları için başlangıçtan itibaren Kıpçak bozkırlarındaki Nogayları kontrol altına almak hayatî bir ehemmiyet taşıyordu. 1523'te Mehmed Giray I. Han'ı katleden Nogaylar Sâhip Giray I. Zamanında yarım adayı istilâ ile tehdit ettiler. Bu han ancak 1546'dan itibaren Nogay "kırgını" denilen bir sıra kanlı seferler neticesinde bunlara hanlık hâkimiyetini tanıtabildi. Bu devirde Kiçi-Nogay kabilelerinden bir kısmının Kırım ile Akkerman arasındaki sahaya göçürülmüştü. XVIII. Asır başlarında Kalmuk tazyiki altında Ulu-Nogay kabilelerinden bazılarının Kuban havzasında Karadeniz şimalindeki bölgelere göç ettiklerini görmekteyiz.

      Nogaylar'ın hana tâbiiyetleri gevşek olup, hanlık müddeîleri ile yahut Ruslar ve Kazaklar ile birleşerek, Kırım için ekseriya çok tehlikeli durumlar yaratmış ve birçok defalar yarımadayı çiğnemişlerdi. Kırım hanları bunları, daha iyi itaat altında bulundurmak için, zaman zaman yarımada şimalindeki steplere getirip yerleştirmek istemişlerdir. Bunlardan Mansuroğulları hanlık içerisinde çok mühim roller oynamışlardır. Mansuroğulları'ndan Kantimur 1620'den itibaren Osmanlılar nezdinde kazandığı nüfuzdan istifade ederek, hanlar karşısında müstakil ve mütehakkimâne hareketlere başlamış idi. 1621'de Hotin seferinde temayüz etmiş ve Osmanlı Devleti kendisini Özü beyi yapmış idi. Âsi Şahin Giray'a ve Mehmed Giray'a karşı mücadeleleri ile nüfuzunu daha kuvvetlendirdi.

      Onun tahakkümüne tahammül edemeyen yeni han İnâyet Giray üzerine hücum ederek Kantimur'u İstanbul'a kaçmaya mecbur etti. Orada Kantimur'a Silistre valiliği tevcih olundu. İnayet Giray tekrar üzerine yürüyüp, kabilesini yağma etti ise de, bu hareketi azline sebep oldu (1637). Çok geçmeden İnâyet Giray da, Kantimur da Murad IV.'ün emri ile idam olundular. İstanbul hükümeti Kırım hanlarını zayıflatarak, daha iyi itaat altında tutmak için, Kantimur'dan itibaren, Nogaylar'ı umumiyetle kendi nüfuz ve himayesi altına çekmeğe çalışmıştır.

      Bununla beraber ekseriyeti göçebe olan bu halk Osmanlı hâkimiyetine karşı gelerek zaman zaman Bogdan'a taarruz ediyor ve yağmalarda bulunuyorlardı. Bunların cezalandırılması, malların ve esirlerin iadesi için, İstanbul'dan han vazifelendiriliyor, bu iş onun ile Nogaylar arasından yeni çarpışmalara sebebiyet veriyordu. XVIII. Asırda stepdeki Nogaylar gittikçe daha ziyade Rus Nüfuzu altına girmeğe başlamışlardı. 1771'de Kırım'ı istilâ eden Dolgorukiy'nin ordusunda Nogaylar çoğunluğu teşkil etmekte idiler. Ruslar bunların tekrar Kuban bölgesine göçmelerini teşvik etmişlerdir.

      Taman yarımadası, Kuban havzası ile birlikte, göçebe Nogaylar'ın oturduğu ikinci bölgeyi teşkil etmektedir. Dana cenupta Kabartay'da Çerkes kabileleri de Kırım hanlarını metbu tanırlardı.


ARİF ERTÜRK
 
selamunaleyküm.ARİF ERTÜRK
HACE AHMET YESEVİ
 
BAŞINA SARIK BAĞLAR,
KENDİNE MÜRİT ARAR,
İLMİ YOK NEYE YARAR,
AHİR ZAMAN ŞEYHLERİ..
YUNUS EMRE
 
EMEKSİZ ZENGİN OLANIN,
KİTAPSIZ BİLGİN OLANIN,
SERMAYESİ DİN OLANIN,
REHBERİ ŞEYTAN OLMUŞTUR.
 
SİTEMİZİ ZİYARET EDEN 116184 ziyaretçi (243238 klik) KİŞİ BURADAYDI
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol