Yurdun hemen her köşesinde genelde Müdafaa-i Hukukadıyla kurulan millî cemiyetler, milliyetçilik ideolojisine dayalı olarakkurulmuşlardı. Millî Kurtuluş Mücadelesinini temel taşlarını oluşturan bucemiyetin kuruluşu, Türk milletinin bağımsız ve onurlu bir millet olarak yaşamaazminin bir ifadesiydi. Bununla beraber Millî Cemiyetler Wilson ilkelerindenetkilendiklerinden başlangıçta barışçı mücadele yöntemini benimsemişlerdi.Türklüğün meşru haklarının tanınacağı düşüncesiyle siyasî faaliyetlerdebulunmayı ve yayın yapmayı yeterli görmüşlerdi. Ancak Wilson ilkelirinin Türkleraleyhinde kullanılması, işgalci devletlerin haksız tutumu ve özellikle İzmir'inişgali bu tür mücadelenin yeterli olamayacağını göstermiş, millî cemiyetlerisilahlı mücadele kararları almaya yöneltmişti. Bu cemiyetlerin bir diğer zaafı dabölgesel kurtuluşu çare olarak görmeleri ve aralarında bir koordinasyonolmayışıydı. Millî cemiyetler Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu'ya geçerek kurtuluşmeşalesini eline almasından sonra bu zaaflarından da kurtulmuşlar, yek-vücut halegelerek topyekün kurtuluşa inanmışlardı.
Trakya Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi 1 aralık 1918'de Müftü Mestan Efendi'ninbaşkanlığında kuruldu. Trakya'nın il, ilçe ve bucaklarına varıncaya kadar sistemlibir şekilde teşkilatlandırdı. Trakya dışında Adapazarı'nda bir şubesi açıldı.Kuruluş amacı Trakya'nın bütünlüğünü ve Osmanlı devletine bağlı kalmasınısağlamak, Trakya'nın Türk yurdu olduğunu anlatarak Türklerin haklarını savunmaktı.Cemiyet, İstanbul'da kurulmuş olan Trakya komitesi ile de işbirliği yapmış, Osmanlıdevletinin parçalanması halinde Trakya'yı mümkün olursa Batı Tarkya ile birlikte birbütün olarak Türk ve İslam topluluğu halinde kurtarmayı amaçlamıştı. Ancak bununiçin İngiltere'nin, o olmazsa Fransa'nın yardımını sağlamayı düşünüyordu.Hedeflerinin bir Trakya Cumhuriyeti kurmak olduğu anlaşılıyordu.
Cemiyet, Mustafa KemalPaşa'nın Anadolu'ya geçmesinden sonra çalışmalarını millî amaçlara uygun olarakyürütmüştü. Sivas Kongresi'nden sonra faaliyet ve programını değiştirmeklebirlikte temsil heyetinin isteğine uymak suretiyle Trakya-Paşaeli Müdafaa-i HukukCemiyeti adını almış ve böylece Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin birşubesi haline dönüşmüştür. Daha sonra Lüleburgaz (21 Mart-2 Nisan 1920) ve Edirne(9-13 Mayıs 1920) kongrelerini düzenlemiş, muhtemel bir Yunan istilasına karşısilahlı bir direniş kararı almıştı.
Vilayat-ı ŞarkiyyeMüdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti doğu illerinin Ermenistan'a verilmesi ihtimalinekarşı İstanbul'da kuruldu. Türklüğün bölgesindeki haklarını savunmak amacıylaLe Pays adıyla Fransızca, Hâdisât adıyla Türkçe iki gazete çıkardı. İtilafDevletlerinin İstanbul'daki temsilcilerine ve İtilaf başkanlarına muhtıralar verdiğigibi Avrupa'ya bir kurul göndermek amacıyla girişmde de bulunmuştu. Cemiyetin Erzurumşubesi, Kâzım Karabekir Paşa'nın himâyesinde önemli hizmetlerde bulundu.İstanbul'daki merkezle bağlantısını keserek Erzurum Kongresi'nin toplanmasınaöncülük etti. kongre sonrasında Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıylaçalışmalarını sürdürdü.
