ŞEBEK

ŞEBEK



Musul bölgesinde günümüze kadar varlığınımuhafaza eden önemli bir Türkmen oymağı da Şebeklerdir. Şebek oymağının kökü vebölgeye ne zaman yerleştiği hakkında kesin bilgilere sahip değiliz. Şebek adının,Tahmasb döneminde 10 bin çadır oldukları bilinen İran Bayatları emirlerinden ŞahBek'ten68 ileri geldiği yolunda yapılan tahminleri, ilmi bakımdan kanıtlamak mümküngörülmüyor.

Batı Türkistan'da Timur oğullarını hükûmettenuzaklaştıran Çoçı Ulusu hanlarından Şıban Han evladı, diğer bir deyimle ŞıbanÖzbekleri, 15. yüzyılda Sırderya havzası kıyılarını ve Harizm'i yavaş yavaşTimur oğullarının elinden aldılar. Bunların en gayretlisi ve beceriklisi Şaybak (Şeybek)Han idi. Şebek oymağının, Şaybak veya Şeybek Han'ın torunları olduğuna ihtimalveren görüşü70 doğrulamak için de yeterli belgelere sahip değiliz. Bunun gibi Şebeklerinİran'dan mı, yoksa Anadolu'dan mı bölgeye göçederek yerleştikleri hususunda açıklıkyoktur. Şebek oymağı üzerinde araştırma yapanların, bu konuda ikna edici belgeleriortaya koymadıkları görülüyor. Ancak Şebeklerin, Hacı Bektaş Veli'ye bağlı,dolayısıyla İran'daki tarikatlardan farklı oldukları ve tamamıyle Bektaşigeleneklerini benimsedikleri bilinmektedir. Şebekler hakkında elimizde bulunan en eskibelgeler 16. yüzyıla uzanmaktadır. H. 932 (M. 1526) tarihli tapu defterlerinden, Musulbölgesindeki Şebek cemaatinin 15 hane ve 2254 akçe varidata sahip bulunduklarını öğreniyoruz.III. Murad döneminde ise, 173 bennak ve 20 müccerredden ibaret oldukları görülüyor.

Osmanlı arşivbelgelerinde, 19. yüzyıl sonlarına doğru ehl-i sünnet mezhebini kabul eden Sarılıve Şebek taifesi reislerinin ödüllendirilmesi hakkında, "Meclis-i Vükelâ"görüşmelerine mahsus tutanak olduğu tesbit edilmektedir. 16 Eylül 1892 tarihlitutanakta, itikadını düzeltmiş olan Şebek reislerinden Hasan ve Hüseyin Ağalara, dördüncürütbeden Mecîdî nişanı verilmesine dair karar alınmıştır. Yine bu tarihlerde İslamiyetikabul eden Yezîdi ve Şii taifesi ile Şebek köylüleri için mescid ve mektep inşasıile hoca ve müderris tayini söz konusu edilmektedir. 23 Eylül 1892 tarihinde Musulvilayeti, İçişleri ve Eğitim Bakanlıklarına bildirilmesine dair yazılan padişahemrinde, kendi istekleriyle İslamiyeti kabul ettiklerini bildiren Şebeklilere İslamdininin kaidelerini öğretmek maksadıyla, yerleştikleri köylere mescid, mektep,abdesthane, hoca ve kapıcılar için birer oda inşası; çocuklarına İslam'ın şartlarınılayıkıyla öğretip, dini terbiye verecek öğretmenler tayin edilmesi bildirilmektedir.

Nüfusları40-50 bin arasında (1989 tahmini) olan Şebekler, günümüzde Musul'un doğusunda yeralan elliden fazla köyde yaşamaktadırlar. Bu köylerin başlıcaları şunlardır:
Abbasiye, Albek, Arpacı, Babıniyet, Basahre, Ba'şika, Ba'vize, Bazvaya, Baybuğ,Bedene, Bılavât, Besan, Bısatlı, Cilevhan, Çinçi, Deraviş (Dervişler), Gökçeli,Harabasultan, Haznebend, Hıdırilyas, Karakoyun, Karaşor, Karatepe, Karatepe Şebek,Karayatağ, Kadıköy (Kazıye), Keberli, Kehrîz, Körgariban, Minara Şebek, Ömerkayaçı,Yunuspeygamber, Selamiye, Şemsiyyat, Şeyhemir, Şirehan (Şirinhan), Telyara, Tercille,Tezharap, Topzava, Yarımca, Yengi Bısatlı, Zehrahatun.

Bektaşi tarikatınabağlı olan Şebekler, dini törenlerini hep Bektaşi geleneklerine göre düzenlerler.Hacı Bektaş-ı Velî'ye karşı büyük saygı besleyen Şebek topluluğu, Osmanlı Dönemindeimparatorluğun birçok bölgesinde faaliyet gösteren Bektaşî tekkelerinde müzikliayin yaparlardı. O dönemde Musul'un Nebi Cercis mahallesinde faaliyet gösteren BektaşiTekkesinin binası, günümüze kadar gelmiştir.Şebeklerin konuştukları dil, Azerî türkçesineyakın bir özellik taşımaktadır. En sevdikleri kitaplar arasında, özellikle"Buyruk" adı ile bilinen 4 ciltlik kitap da, Azeri türkçesinde yazılmıştır.Dini törenlerinde okunan şiirler ise, daha çok Nesîmi, Fuzûlî, Hataî ve Sadî gibi,ünlü şair ve düşünürlere aittir. Ayrıca müzik aleti olarak kullanılan bağlamasazı, musiki törenlerinin vazgeçilmez baş enstrümanı sayılır. Günümüzdeki Şebeklerinhepsi Şii değildir. Yukarıda verilen belgeden de anlaşıldığı gibi, Sünnimezhebine geçen Şebek toplulukları olmuştur. Nitekim bugün Gökçeli ve Yarımca Şebeklerininçoğu Sünni mezhebindendir.

 


ARİF ERTÜRK
 
selamunaleyküm.ARİF ERTÜRK
HACE AHMET YESEVİ
 
BAŞINA SARIK BAĞLAR,
KENDİNE MÜRİT ARAR,
İLMİ YOK NEYE YARAR,
AHİR ZAMAN ŞEYHLERİ..
YUNUS EMRE
 
EMEKSİZ ZENGİN OLANIN,
KİTAPSIZ BİLGİN OLANIN,
SERMAYESİ DİN OLANIN,
REHBERİ ŞEYTAN OLMUŞTUR.
 
SİTEMİZİ ZİYARET EDEN 116420 ziyaretçi (243552 klik) KİŞİ BURADAYDI
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol