Türk-İslamdünyasının yetiştirdiği büyük bilim ve din adamlarından olan Bîrûnî, bugünİran sınırları içinde bulunan Kas şehrinde 973 yılında doğdu. HarezmTürklerinden olan ve küçük yaşta babasını kaybeden Bîrûnî, kabiliyetleri vezekası ile hemen dikkatleri çekti. Harezmşah hanedanından meşhur matematikçi EbuNasr Mansur, Bîrûnî’yi himayesine alarak yetiştirdi.

 

Astronomiçalışmalarına 995’te başlayan Bîrûnî, Harezm civarındaki Buşkatir’de,güneşin ve gezegenlerin deklinasyonlarını (meyillerini) tespit etti. Dönemin öndegelen astronomlarıyla birlikte çeşitli rasat çalışmaları yapan Bîrûnî, 44yaşındayken Gazneli Sultan Mahmut’un himayesine girdi ve çalışmalarını buradasürdürdü. 1011’de Kabil’de çalışmalar yaptı.

 

GazneliSultan Mahmut’un Hindistan seferine, başdanışman ve hazine genel müdürü olarakkatıldı.

 

Hindistan’ınfethinden sonra burada çeşitli ölçümler yapan Bîrûnî, yerkürenin yarıçapını6.324.66 kilometre olarak, gerçeğe çok yakın şekilde hesapladı ve dünyanınyuvarlak olduğunu, tereddüte meydan bırakmayacak şekilde açıkladı.

 

Arapçave Farsça’nın yanı sıra Sanskritçe, İbranice, Rumca, Süryanice ve Yunanca’yıda öğrenen Bîrûnî, astronominin yanı sıra tıp, fizik, matematik, tarih, kronoloji,ve din ilimlerinde de büyük ilerleme gösterdi. Bu bilim dallarında, toplam 196 eseryazdı.

 

Sahipolduğu bilimsel araştırma metodu sebebiyle, bilim tarihçileri Bîrûnî’yi, bütünzamanların en büyük mütefekkirleri arasında sayar. Yerçekimi kanunu konusunda,İngiliz Newton’dan önce incelemeler yapan Bîrûnî, dünyanın merkezinin cisimleriçektiğini ve bu yüzden, dünya dönmesine rağmen üzerindekilerin boşluğafırlamadığını izah etti.

 

Bîrûnî,1049 yılında Gazne’de vefat etti.