OsmanlıDevleti’nin kuruluşunda büyük hizmetleri bulunan Gazi Hacı Evrenos Bey, millîtarihimizde seçkin bir mevki işgal etmektedir. Bu değerli kumandan Rumeli kıtasınınönemli yerlerini fethedenler arasındadır. Başarıları yalnız Türk tarihinde değil,Avrupa milletlerinin tarih sayfalarında da yer almıştır.

 

GaziEvrenos Bey, 1288 tarihinde Balıkesir’de doğmuştur. Ataları ise, AkkoyunluTürklerine dayanmaktadır. Büyük babası Bozoklu Han’ın Türkmen aşiretleriyleberaber Horasan’dan Anadolu’ya gelmiştir. Bu zatın yedi çocuğu vardı. ErtuğrulGazi, Uçbeyi olduğu zaman Bozoklu Han ona yardımda bulunmuştu. Bozoklu Han’ın yediçocuğundan biri de İsa Bey’dir ve Evrenos’un babasıdır.

 

EvrenosBey’in asıl adı Evren’dir. Anadolu’da Evren adlı birçok köy bulunduğu gibi,eski devirlerde isim olarak da kullanılan Evren kelimesi, Türklerin ebedî hayat diyeinandıkları efsanevî bir yılanın adıdır. Us kelimesi de bey manasına gelmekteolduğuna göre Evrenos, Evren Bey demektir. Evren Bey’in nesebi şu zatlardır: BozokluHan, Kuşdemir Han, Özer Han, Gündüz Han, İsa Bey, Evrenos Bey’den sonra iseİkiyürekli Ali Bey, Gazi Ahmet, Musa Bey gelmişlerdir.

 

EvrenosBey, Balıkesir’de babasının terbiyesiyle büyümüş ve güçlü bir eğitimgörmüştür. Asil bir Türkmen soyuna dayanan Evrenos, Karesi Beyi Aclan Bey’inordusuna girerek çalıştı.

 

FakatOrhan Gazi, Karesi Beyliği’ni fethedince, Ece Bey ile beraber Orhan Gazi’ninhizmetine girdi. Orhan Gazi, oğlu Süleyman Paşa’yı Balıkesir’e vali tayin ettiğizaman Evrenos Bey’i yanına müşavir olarak verdi. Süleyman Paşa Evrenos Bey’deyüksek bir askeri kudret görerek onu pek sevdi. Onu yanından ayırmaz, her işinionunla müşavere ederdi. Orhan Gazi, oğlu Süleyman Paşa’yı, Rumeli’nin fethinememur edince Süleyman Paşa, Evrenos Bey’i de maiyetine aldı.

 

GaziEvrenos’un, Avrupa yakasına askerî kuvvetleri getirmek için gemiler tedarikindebüyük hizmetleri dokundu. Süleyman Paşa ve Evrenos Bey, bir Türk ordusu ile,Gelibolu’dan Avrupa toprağına ayak bastılar. Şehzade askerlerini birkaç kolaayırdıktan sonra, Evrenos Bey, Keşan havalisini fethetmekle meşgul iken, kuvvetli birdüşman ordusu üzerine gelmeye başladı. Evrenos Bey, bu kuvvetleri sabaha karşıyıldırım gibi bir taarruzla perişan etti.

 

EvrenosBey’in bu muvaffakiyetinden memnun olan Süleyman Paşa, Evrenos Bey’in hizmetleriniöverek bu zaferi babasına bildirdi. Orhan Gazi de Evrenos Bey’e bir kılıç, bir dekaftan gönderip vakıf için istediği yerleri temlik eylediğini belirten bir de fermangönderdi. Bu başarısından sonra Süleyman Paşa avlanırken atından düşerek öldü.

 

SüleymanPaşanın öldüğünü duyan Balkan milletlerinden Rumlar, Bulgarlar, Sırplar veUlahlar, Türkleri Avrupa’dan kovmak için otuz bin kişilik bir müttefik ordusuhazırladılar. Bu askerin bir kısmı denizden gelerek Gelibolu’ya çıktılar. FakatGazi Evrenos yıldırım gibi bunların üzerine gelerek bir kısmını karada, birkısmını da gemilerinde mahvetti. Bu sıralarda Orhan Gazi oğlunun acısınadayanamayarak vefat etti.

 

OrhanGazi’nin yerine oğlu Murat Hüdavendigar, Osmanlı tahtına üçüncü padişah olarakoturdu. Yeni padişah, Gazi Evrinos Bey’i Gümülcine’nin fethine memur etti. Osıralarda Hacı İlbey, Edirne’yi fethedince, padişah bu şehre geldi. Fakat birmüddet sonra Bursa’ya dönerek Lala Şahin Paşa’yı Rumeli Beylerbeyi olarakEdirne’de bıraktı. Hacı İlbey’in vefatı üzerine Rumeli fetihleri Evrenos Bey’ekaldı.

 

Bizansimparatoru yeni bir ordu hazırlayarak bunları Yalova ve İzmit taraflarına gönderdi.Bu haber üzerine Evrenos Bey, Bizanslıları tehdit etmek maksadıyla kuvvetleriyleİstanbul üzerine yürüyerek Yeşilköy’e kadar geldi. İmparator Türklerin İstanbulkapılarına dayanmasından korkarak barış istemeye mecbur kaldı. Bundan sonra EvrenosBey, Makedonya’nın fethine gitti. Evrenos Bey ve Hayrettin Paşa, Manastır şehrinifethederek Osmanlı mülküne kattılar. Bu şehirden sonra Selanik şehrini kuşattılar.

 

Osıralarda Murat Hüdavendigar, oğlu Beyazıt’a, Germiyanoğlu Yakup Bey’inhemşiresi Devlet Hatun’u almaya karar verdi. Bursa’da parlak bir düğünhazırlandı. Bu düğüne Evrenos Bey de davet edildi. Evrenos Bey, düğüne yüklümiktarda hediyeler gönderdi. Bu hediyeleri gören padişah:

 

BizimKoca Evrenos’un hediyeleri hükümdarların hediyelerinden üstünmüş! Aferin Evrenos!Dedi.

 

Buhediyelere mukabil Padişah da Mısır Hükümdarı Sultan Berkok tarafındangönderilmiş olan atları takımı ile Evrenos Bey’e ihsan etti.

 

Bundansonra Evrenos Bey’e Gazilik unvanı verildi. Aynı yıl da hacca gederek de hacı oldu.

 

GaziHacı Evrenos Bey, hacdan döndüğü zaman Avrupalı müttefik ordusu Kosova’ya gelipkonaklamıştı. Bunu duyan Evrenos Bey derhal orduya katıldı. Padişahla Taslımevkiinde buluştu. Bu kahramanı gören Murat Hüdavendigar onu kucaklayıp öptü. GaziEvrenos, kırk kadar yiğidi yanına alarak keşfe çıktı. Birkaç gün sonra bir miktaresir elde ederek onları karargaha getirdi. Bu esirlerden oldukça bilgi elde edildi.Bunun üzerine Türk ordusu Kosova Ovasına doğru harekete geçip bir mevkide konakladı.Padişah bu mevkide askerî bir divan kurdu. İlk defa padişah Evrenos Bey’e:

 

Evrenos,hayli zaman seni buraların hudut muhafızlığında bulundurdum. Buraların ahvalinibilirsin. Bu sebeple fikirlerin cümlenin reyine tercih edilmek gerektir. Bu muharebehakkında ne gibi tedbirler düşünüyorsun?

Evrenos Bey hemen ayağa kalkarak:
İltifat-ı şahanenize teşekkürler ederim. Dedi; emir ve rey Hazret-iPadişahındır.
Padişahın emri tekrarı üzerine de şu mütalaada bulundu:

Padişahım,dedi. Düşmanın üzerine ilk defa biz taarruz etsek, düşmanı yerinden oynatmak güçolur kanaatindeyim. Bunun için taarruzu onlara bırakalım. Onlar açılıpdağıldıkları zaman şiddetli ve umumi taarruza kalkalım. Şayet bozulurlarsa onlarbir daha düzelemezler. O zaman zafer bizim olur.

 

Padişah,Demirtaş, Yahşi Bey, Şehzade Yıldırım Beyazıt ve Sadrazam Ali Paşa’ya ayrıayrı fikirlerini sordu. Onların hepsi de:

Evrenos Gazi’nin sözü sözdür!
Dedikleri zaman Padişah:
Benim de mütalaam böyledir.
diyerek bu şekilde taarruza karar verildi. Fakat bu esnada bir kumandan söz alarak:

Düşmanınönüne mühimmat develerini siper ederek muharebe etsek iyi olmaz mı? diye sordu.

 

EvrenosBey, şu cevabı verdi:

 

Vaktiyle Büyük İskender, Hindistan’ı istila edince, ozamanın Hint Hükümdarı, İskender ordusunu şaşırtacağı kanaatine kapılarak,ordusunun önüne filler dizdirmişti. Fakat muharebe esnasında fillerin ürkmesiüzerine ordusu bozuldu. İskender de zafere ulaştı.

 

Bununüzerine kumandanın teklifi reddedildi. Murat Hüdavendigar, merkezin kumandasınıüzerine aldı. Gazi Evrenos ile Şehzade Beyazıt’ı sağ kanada, Şehzade YakupÇelebi’yi de sol kanada verdi. Taarruz başlamadan önce Evrenos Bey, şunu tavsiyeetti:

 

Sipahilersağ ve sol safların önüne geçsinler. Bunlar düşmanı şiddetli bir ok yağmurunatutsunlar. Bu şiddetli ok yağmuru ile düşmana göz açtırmasınlar.

 

Evrenos’unbu fikri de derhal kabul edildi. Bundan sonra Birinci Kosova Meydan Muharebesi bu planüzerine bütün şiddetiyle başladı.

 

Düşmanordusu perişan edilerek Kosova zaferi kazanıldı. Lakin ne yazık ki, bir Sırplınınhançeri ile Murad Hüdavendigar Kosova’da şehit edildi. Bu muharebede Evrenos Bey,Erkanı Harbiye Reisliği vazifesini ifa etmişti.

 

MuradHüdavendigar’ın ölümü üzerine yerine oğlu Yıldırım Beyazıt tahta geçti. Yenipadişah, Gazi Evrenos’u Makedonya havalisinin muhafazasına memur etti. Yunanlılarınrahat durmaması üzerine Gazi Evrenos kuvvetleriyle Teselya’ya girerek şehri baştanbaşa fethetti. Tam bu esnada müttefiklerinden bir haçlı ordusu Tuna’yı aşarakNiğbolu Kalesini kuşattı.

 

YıldırımBayezit, büyük bir ordu hazırlayarak Niğbolu üzerine yürüdü. Gazi Evrenos, bumuharebeye de katıldı. Yıldırım Bayezit müttefik ordularını yenerek NiğboluZaferini kazandı. Bu harpten sonra Yıldırım Bayezit Anadolu’yu istila edenTimurlenk’in üzerine yürüdü. Fakat Timur’a yenilerek Ankara MeydanMuharebesi’nde esir düştü.

 

Ozamanlar Anadolu’nun birliği bozularak, Yıldırım’ın oğulları her taraftaistiklal davasına kalktılar. Rumeli’de Emir Süleyman, hüküm sürmeye başladı.Evrenos Gazi, Rumeli’de bulunduğu için Emir Süleyman’ın emrine girmeye mecburkaldı.

 

FakatŞehzade Musa Çelebi, Rumeli’ne geçerek Emir Süleyman’la mücadeleye girişince,Evrenos Bey, Selanik taraflarına çekildi. Musa Çelebi, kardeşini yenerek Edirne’depadişahlığını ilan etti. Şehzade Musa, Evrenos Bey’i hizmetine davet etti. FakatEvrenos Bey, gözlerinin görmediğini bahane ederek gelmek istemedi. Fakat Musa Çelebionu zorla yanına çağırttı. Gözlerinin görüp görmediğini anlamak için onasofrada et yerine kurbağa ikram etti. Evrenos Bey, korkusundan kurbağayı yemek zorundakaldı.

 

MusaÇelebi’nin üzerine Amasya’dan Çelebi Mehmet gelerek yeniden mücadeleye sebep oldu.Çelebi Mehmed, Evrenos Bey’i ordusuna davet etti. Musa Çelebi ile yapılan bu harpteGazi Evrenos beş oğlu ile beraber sol kanatta savaştı. Bu muharebede Musa Çelebi deöldürüldü. Çelebi Mehmet Anadolu’nun birliğini kurunca, Evrenos Bey’e birçokihsanlarda bulundu. O yine oğullarıyla beraber devlet hizmetine koyuldu. OğullarındanAli Bey, İsa Bey, torunlarından Süleyman, Gazi Ahmet ve Mehmet Beyler devlet hizmetindebüyük yararlılık gösterdiler.

 

GaziEvrenos Bey, 1417 tarihinde 129 yaşında hayata veda etti. Mezarı YeniceVardarı’ndadır. O zamanlar ölümüne (Kınına girdi o gaza kılıncı) tarihidüşürülmüştür.

 

GaziEvrenos Bey, Avrupa topraklarında Türkün nam ve şanını yükselten en büyükkumandanlardan biridir. Yenice-i Vardar’da bir çok cami, medrese ve imarethaneleryaptırıp bunlara hepsine de vakıflar tahsis etmiş bir hayırseverdi.