Büyük Türkdestanının yaratıcısı Dede Korkut'un kişiliği üzerinde bilgilerimiz yetersizkalıyor. Korkut-Ata adıyla da tanınan Dede Korkut, söylentilere göre OğuzlarınBayat Boyundan Kara Hoca’nın oğludur. Onun,IX. ve XI. yüzyıllar arasında Türkistan'da Sir-Derya nehrinin Aral Gölünedöküldüğü yerde doğduğu, Ürgeç Dede adında bir oğlu olduğu, OğuzTürklerinden büyük saygı gördüğü, bu bölgelerde hüküm süren Türk hakanlarınaakıl hocalığı ve danışmanlık ettiği destanlarından anlaşılmaktadır.

DedeKorkut'un Türkler arasında, ağızdan ağıza, dilden dile dolaşan destanniteliğindeki hikâyeleri XV. yüzyılda Akkoyunlu'lar devrinde Dede Korkut Kitabıadıyla bir kitapta toplanmış, böylelikle sözden yazıya dökülmüştür. Destanderleyicisi, Dede Korkut kitabının önsözünde Dede Korkut hakkında şu bilgileriverir ve onun ağzından şu öğütlerde bulunur:

 

(BayatBoyundan Korkut Ata derler bir er ortaya çıktı. 0 kişi, Oğuz'un tam bilicisi idi. Nederse olurdu. Gaipten türlü haber söylerdi...)

 

(KorkutAta Oğuz Kavminin her müşkülünü hallederdi. Her ne iş olsa Korkut Ata'yadanışmayınca yapmazlardı. Her ne ki buyursa kabul ederlerdi. Sözünü tutup tamamederlerdi...)

 

(DedeKorkut söylemiş: Lapa lapa karlar yağsa yaza kalmaz, yapağılı yeşil çimen güzekalmaz. Eski pamuk bez olmaz, eski düşman dost olmaz. Kara koç ata kıymayınca yolalınmaz, kara çelik öz kılıcı çalmayınca hasım dönmez, er malına kıymayıncaadı çıkmaz. Kız anadan görmeyince öğüt almaz, oğul babadan görmeyince sofraçekmez. Oğul babanın yerine yetişenidir, iki gözünün biridir. Devletli oğul olsaocağının korudur...)

 

(DedeKorkut bir daha söylemiş: Sert yürürken cins bir ata nâmert yiğit binemez, binincebinmese daha iyi. Çalıp keser öz kılıcı nâmertler çalınca çalmasa daha iyi...Çala bilen yiğide, ok'la kılıçtan bir çomak daha iyi. Konuğu olmayan kara evleryıkılsa daha iyi... Atın yemediği acı otlar bitmese daha iyi. İnsanın içmediğiacı sular sızmasa daha iyi...)

 

DedeKorkut'un kitabında on iki destan var. Bu destanlar, Türk dilinin en güzel örnekleriolduğu gibi, Türk ruhuna, Türk düşüncesine ışık tutan en açık belgelerdir.

 

DedeKorkut, Oğuz Türklerini, onların inanışlarını, yaşayışlarını, gelenek vegöreneklerini, yiğitliklerini, sağlam karakteri ve ahlâkını, ruh enginliğini, saf,arı-duru bir Türkçe ile dile getirir. Destanlarındaki şiirlerinde, çalınankopuzların kıvrak ritmi, yanık havası vardır.

 

BamsıBöyrek Destanı'nda Bey Böyrek’in ardından yavuklusu Banu Çiçek şöyle seslenir ;

Vay al duvağımın sahibi,
Vay alnımın başımın umudu.
Vay şah yiğidim, şahbaz yiğidim,
Doyuncaya dek yüzüne bakamadığım
Han yiğit...
Göz açıp ta gördüğüm,
Gönül ile sevdiğim,
Bir yastığa baş koyduğum
Yolunda öldüğüm, kurban olduğum
Can yiğit...

DedeKorkut destanlarının kahramanları, iyiliği ve doğruluğu öğütler. Güçsüzlerin,çaresizlerin, her zaman yanındadır. Hile-hurda bilmezler, tok sözlü, sözlerinineridirler. Türk milletinin birlik ve beraberliğini, millî dayanışmayı, el eletutuşmayı telkin eder.

 

Yüzyıllarboyu, heyecanla okunan bu eserdeki destanlar, Doğu ve Orta Anadolu'da, çeşitlivaryantları ile yaşamıştır. Anadolu'nun birçok bölgelerinde, halk arasındasöylenen, kuşaktan kuşağa aktarılan hikâye ve destanlarda Dede Korkut'un izleri vebüyük etkileri vardır.

 

MillîDestanımızın ana kaynağı olan Dede Korkut Kitabı’nın bugün elde, biriDresden'de, öteki Vatikan'da olmak üzere, iki yazma nüshası vardır. Bu yazma eserleredayanarak Dede Korkut Kitabı, memleketimizde birkaç kez basıldığı gibi, birçokyabancı memleketlerde çeşitli dillere de çevrilmiştir.